فرش های ماشینی به صورت معمول در ابعاد استانداردی بافته می شوند. انواع طرح و نقشه ها بر روی این ابعاد قابل اجرا است. فرش های سایز بزرگ یا ناقواره به فرش هایی گفته می شود که در ابعاد غیر استاندارد بافته می شوند. این نوع از فرش ها به صورت آماده در بازار و نمایشگاه های فرش قابل خریداری نیستند. بافت این فرش ها به صورت سفارشی و اختصاصی انجام می شود.
امروزه با توجه به ورود انواع جدید دستگاه های بافت فرش به داخل کشور سفارش فرش ماشینی سایز بزرگ با سهولت بیشتری نسبت به گذشته انجام می شود.
قالب فرش های ماشینی استاندارد، مستطیل شکل بوده و طول فرش بیشتر از عرض آن است. برای خرید فرش های ماشینی قالب استاندارد هزینه جانبی وجود ندارد و خرید فرش ها به صورت تکی انجام می شود. در بعضی موارد خریدار تصمیم دارد به جای خرید چند فرش ماشینی با ابعاد استاندارد یک فرش سایز بزرگ یکپارچه تهیه نماید. فرش های ماشینی 18 متری و 20 تا 24 متری جزو پرطرفدارترین فرش های ماشینی سایز بزرگ محسوب می شوند.
دلیل بافت فرش های ماشینی به صورت جفتی
دستگاه هایی که وظیفه بافت فرش را بر عهده دارند به گونه ای عمل می کنند که بافت فرش را به صورت جفتی و بهم چسبیده انجام می دهند. واژه های خاب رو و خاب زیر نیز مربوط به همین شیوه بافت است. پس از اتمام بافت دو فرش با برش از هم جدا می شوند. نقشه هایی که برای بافت به دستگاه سپرده می شود فارغ از اینکه فرش چه سایزی داشته باشد به صورت دوتایی بافته خواهد شد.
فرش های با طرح جدید در ابعاد استاندارد همواره خریداران خود را خواهند داشت به همین دلیل مانعی برای خرید این فرش ها به صورت تکی وجود ندارد. در حالی که طرح های قدیمی به دلیل خارج شدن از دور بافت و نداشتن تقاضا حتما به صورت جفتی به فروش می رسند. در مورد فرش های سایز بزرگ نیز فروش به صورت جفتی خواهد بود. چون خریداری برای جفت دیگر فرش با آن ابعاد وجود ندارد.
همچنین رنگ زمینه فرش های ماشینی نیز در خرید جفتی یا تکی آن می تواند تاثیرگذار باشد. با توجه به اینکه بعضی از رنگ بندی های فرش ماشینی متقاضی زیادی ندارد در صورتی که خریدار سفارش دهد حتما باید فرش را به صورت جفتی خریداری نماید. فرش هایی با زمینه آبی- سبز- طلایی- زرد- قرمز لاکی- بنفش- صورتی و … به این صورت هستند. اما فرش هایی با زمینه کرم- سورمه ای- فیلی- طوسی و نقره ای به صورت تکی قابل خریداری هستن چون همیشه طرفداران خاص خود را داشته اند.
روش های بافت فرش سایز بزرگ
همانطور که اشاره شد هر فرش ماشینی با ابعاد بزرگتر از قالب های استاندارد فرش های ماشینی سایز بزرگ نامیده می شود. 2 شیوه بافت برای فرش های ماشینی سایز بزرگ وجود دارد که در ادامه به بررسی آنها خواهیم پرداخت:
روش اول (روش کم هزینه)
در روش اول خریدار ابعاد مورد نظر خود را به کارخانه اعلام کرده و طرح فرش با توجه به ابعاد آن انتخاب خواهد شد. پس از بافت فرش به صورت جفتی تحویل خریدار می شود. این شیوه بافت مربوط به زمانی است که سایز فرش سفارشی چندان بزرگ نیست. با توجه به اینکه عرض دستگاه بافت فرش به صورت معمول 3 تا 4 متر است اگر عرض فرش سفارشی با عرض دستگاه همخوانی داشته و بافت فرش نیز به صورت جفتی انجام شود خریدار متحمل هزینه کمتری خواهد شد.
روش دوم (روش پر هزینه)
در مواردی که ابعاد فرش سفارشی بسیار بزرگ باشد یا خریدار قصد خرید یک جفت فرش با ابعاد اختصاصی را نداشته باشد این روش کاربرد دارد. در ابتدا سایز فرش سفارشی نصف و بافت آن آغاز می شود. به این ترتیب دو فرش به صورت قرینه بافته خواهند شد و با قرارگیری در کنار هم سایز مورد نظر خریدار به دست می آید. در مراحل رفو و آهار دو تکه فرش قرینه به هم وصل شده و یک فرش را تشکیل می دهند. این مرحله هزینه زیادی دربر خواهد داشت.
طرح و نقشه فرش های سایز بزرگ
طرح و نقشه فرش های ماشینی مختص اندازه های استاندارد است. فرش های با سایز بزرگ نیاز به طرح جداگانه دارند. قالب فرش- ابعاد آن و طرحی که انتخاب می شود همگی در هزینه طراحی تاثیرگذارند. هر چه ابعاد فرش سایز بزرگ به ابعاد فرش های ماشینی استاندارد نزدیکتر باشد هزینه طراحی کمتر خواهد بود.
پس از ورود طرح انتخابی به مرحله طراحی و ریسایز دیگر امکان تغییر دادن آن وجود ندارد بنابراین مرحله انتخاب طرح باید با دقت زیاد انجام شود. در صورتی که خریدار از طرح راضی نباشد پس از ورود طرح به مرحله ریسایز برای تغییر طرح باید مجددا هزینه مرحله طراحی را پرداخت کند.
شکل و قالب فرش سایز بزرگ
فرش های سفارشی سایز بزرگ در اشکال مختلف مانند مربع- مستطیل- دایره- مثلث- بیضی و چند ضلعی های مختلف می توانند آماده شوند. گاهی ممکن است قالب فرش سفارشی سایز بزرگ دقیقا منطبق بر ابعاد محل مورد نظر باشد. به گونه ای که اگر در محل مورد نظر ستونی وجود داشته باشد جای ستون ها خالی باشد. با در نظر گرفتن این فضاهای خالی باید تغییراتی در طراحی و بافت فرش اعمال شود. چنین فرش هایی بیشتر برای مساجد یا خانه های بسیار بزرگ سفارش داده می شوند. این سبک فرش ها با در نظر گرفتن فضاهای خالی و طراحی مختص چنین حالتی زیبایی فوق العاده ای به محل مورد نظر خواهند داد.
قیمت فرش سایز بزرگ
اصولا پیش از آغاز مراحل بافت و آماده سازی فرش های سایز بزرگ کل هزینه به صورت یکجا دریافت می شود. این کار برای جلوگیری از تغییر نظر مشتری پس از شروع مراحل تولید فرش صورت می گیرد.
جنس نخ به کار رفته، شانه و تراکم بر قیمت فرش سایز بزرگ تاثیرگذار خواهد بود. هر چه جنس نخ با کیفیت تر، شانه و تراکم فرش بالاتر باشد قیمت تمام شده آن نیز بیشتر خواهد بود. شانه ها و تراکم های مختلفی برای فرش های سایز بزرگ وجود دارد که از جمله آنها می توان به 500- 700- 1200 و 1500 شانه اشاره کرد. باید در نظر داشت که قیمت فرش های سایز بزرگ 1200 و 1500 شانه بسیار بالاتر خواهد بود. برای کاهش هزینه ها می توان فرش 500 شانه را در نظر داشت که خاب و ضخامت بالاتری دارد.
نکته مهم این است که هر چه تراکم فرش کمتر باشد وزن آن بالاتر است و این وزن بالا به خصوص در مورد فرش های با سایز بزرگ مشکلاتی را در زمینه جابجایی ایجاد خواهد کرد. هزینه اتصال فرش سایز بزرگ حتی از هزینه طراحی آن نیز بیشتر خواهد شد.
