در هر منزل ایرانی فرش جزو مهمترین وسایل به شمار میرود. بنابراین حساسیت زیادی هم برای خرید این محصول وجود دارد. فرش ها به دو دسته ماشینی و دستباف تقسیم می شوند که هر کدام هم طرفداران خاص خود را دارند. در این مطلب قصد داریم این دو نوع فرش را با هم مقایسه کنیم. در انتهای این مقاله به راحتی میتوانید تصمیم بگیرید که فرش ماشینی مناسب منزل شماست یا فرش دستباف. در ابتدا بهتر است به بررسی ویژگی های فرش های ماشینی و دستباف بپردازیم.
ویژگی های فرش دستباف
زیرانداز بافته شده از تار و پود به دست انسان فرش دستباف نامیده می شود. طرح های زیبایی از فرش های دستباف وجود دارد که همگی چشم نواز بوده و در مجموع باید گفت فرش دستباف یک اثر هنری است. ایران با هنر فرش در جهان شناخته می شود. فرش های دستباف ایرانی در کشورهای مختلف طرفداران زیادی دارد.
فرش دستباف ویژگی های منحصربفردی دارد که باعث شده در دنیا مورد توجه قرار گیرد. با این حال معایبی مثل قیمت بالا یا وزن سنگین ان باعث شده تا برخی تمایل یا توانایی خرید فرش دستباف را نداشته باشند.
مزایای فرش دستباف
فرش دستبافت که نشان از هنر و اصالت ایرانی است، ویژگی های مثبتی دارد که باعث شده پرطرفدار شود. در اینجا به برخی از این ویژگی ها اشاره می کنیم.
درخشندگی و جلوه
فرش های دستباف دارای پرزهای درخشان و انعطاف پذیر بوده و به همین دلیل از دور و نزدیک جلوه و درخشش خاصی دارد. اصولا فرش های دستبافی که از پرزهای خشن بافته شده باشد هنگام شستشو مشکلات زیادی به همراه دارند.
اختلاف ابعاد در قسمتهای بالایی و پایینی
یکی از مشخصه های فرش دستباف وجود اختلاف چند سانتیمتری در قسمت های بالایی و پایینی آن است. این یک اثر هنری و دستی است؛ نباید انتظار داشته باشید همه چیز یکسان و دقیق باشد. البته این اختلاف ها گاهی زیاد می شود که از زیبایی فرش می کاهد.
ماندگاری و عمر
باید در نظر داشت که فرش های دستباف نسبت به سایر فرش ها دوام و ماندگاری بیشتری داشته و شستشوی راحت تری نیز دارند. از طرف دیگر با گذشت زمان بر ارزش درخشش و جلوه فرش دستباف افزوده خواهد شد.
نکته جالب دیگر در مورد فرش های دستباف سرد بودن آن در فصل تابستان و گرم بودن در فصل زمستان است. اما فرش های ماشینی بدلیل بافته شدن از مواد پلاستیکی از این ویژگی مثبت برخوردار نیستند.
طرح و نقش
بیشتر فرش های دستباف دارای طرح های شلوغ و پر نقش هستند. از جمله این طرح ها می توان به ترنج و شکارگاه اشاره کرد. طرح فرش دستباف متناسب با طبیعت اطراف بافنده است. به همین جهت فرش های دستباف استان های مختلف طرح های متفاوتی دارند. به طور مثال فرش هایی که سمت کویر بافته می شوند طرح خلوت تر با رنگ های خنثی دارند.
معایب فرش دستباف
تا اینجا در مورد ویژگی های مثبت فرش های دستباف صحبت کردیم اما اگر قصد خرید فرش دستباف را دارید بهتر است با برخی از معایب آن نیز آشنا شوید.
قیمت بالا
همانطور که می دانید فرش های دستباف قیمت بالاتری نسبت به فرش های ماشینی دارند. اصولا هر وسیله ای که ساخته دست انسان باشد قیمت بالاتری نیز دارد. قیمت فرش دستباف بستگی به مواد رنگ دهنده، خامه، تعداد گره ها و نوع بافت دارد. در نتیجه اگر بودجه کافی برای خرید فرش دستباف ندارید، بهتر است به سراغ فرش های ماشینی بروید. اما این تنها ویژگی منفی فرش دستباف نیست!
مشکل در شستشو
الیاف بکار رفته برای بافت فرش دستباف همگی طبیعی بوده و حتی از رنگ های طبیعی برای رنگرزی آنها استفاده می شود به همین دلیل در هنگام شستشو امکان رنگ دهی وجود دارد. به طور کلی فرش دستباف ممکن است بعد از مدتی رنگ و لعاب اولیه خود را از دست بدهد. این ویژگی در فرش های ماشینی که کیفیت کافی داشته باشند وجود ندارد.
وزن بالا
وزن فرش های دستباف به دلیل استفاده از الیاف طبیعی نسبت به فرش های ماشینی بالاتر بوده و به همین جهت جابجایی آن نیز تا حدودی مشکل است. یکی از دلایلی که بسیاری از خانواده ها بعد از مدتی قید فرش دستباف خود را می زنند و آن را می فروشند همین مشکل است.
خطای انسانی در طرح و نقش
طرح و نقش فرش دستباف ممکن است دستخوش خطای انسانی شود. به عنوان مثال این امکان وجود دارد که طرح سمت چپ و راست کاملا متقارن نباشند.
ویژگی فرش ماشینی
قالی ماشینی با کمک ابزارآلات و دستگاه های صنعتی بافته می شود. طرح و نقش این فرش ها از قبل تعریف می شود و دستگاه شروع به بافت می کند. یک نفر بافنده وظیفه نظارت بر عملکرد صحیح دستگاه را بر عهده دارد. اتصال ریشه ها پس از آماده شدن فرش انجام می شود.
قیمت پایینتر
با توجه به اینکه برای بافت فرش ماشینی از الیاف مصنوعی استفاده شده و سرعت بافت این محصول سریع تر است، قیمت پایین تری نسبت به فرش دستباف دارد. فرش های ماشینی به راحتی اجرا شده و قابلیت استفاده از انواع تصاویر و طرح های هنری بر روی آن وجود دارد.
تراکم فرش
فرش های ماشینی از 350 تا 1500 شانه در بازار وجود دارند. هر چه تراکم فرش بالاتر باشد قیمت و کیفیت بالاتری نیز خواهد داشت. در صورت محدود بودن بودجه، فرش 700 شانه انتخاب خوبی است، چون از قیمت و کیفیت مناسبی برخوردار است و دوام بالایی دارد. بالاتر بودن تراکم فرش ماشینی سبب شباهت بیشتر آن به فرش دستباف خواهد شد.
عمر و دوام فرش ماشینی
عوامل مختلفی بر دوام فرش ماشینی تاثیرگذار هستند که از جمله آنها می توان به جنس نخ تار و پود فرش اشاره کرد. فرش های ماشینی بافته شده با نخ پشم و اکریلیک بالاترین کیفیت و دوام را در بین فرش های ماشینی دارند و تا 30 سال نیز قابل استفاده خواهند بود.
طرح های متنوع
یکی دیگر از ویژگی های فرش ماشینی متنوع بودن طرح های آن است. طرح های فرش ماشینی در انواع مختلف مدرن و سنتی به دو صورت پرتراکم و ساده بافته می شوند.
رنگ فرش ماشینی
در شانه های مختلف فرش ماشینی از 8، 10 و 12 رنگ استفاده می شود که در مقایسه با رنگ های مورد استفاده در فرش دستباف محدودتر هستند.
خواب فرش ماشینی
بلندتر بودن خواب فرش ماشینی سبب می شود پاخور بهتری داشته و نرم تر باشد. به این ترتیب عمر فرش نیز طولانی تر خواهد بود.
کناره فرش
در صورتی که جنس کناره فرش های ماشینی از متریال خود فرش باشد کیفیت آن نیز بالاتر است. اصولا فرش هایی با کناره دوزی های متفاوت با متریال فرش، مرغوبیت بالایی ندارند.
عمر پایینتر
اصولا عمر فرش های ماشینی نسبت به فرش های دستباف عمر کوتاهتری دارند. هر چند نوع استفاده از فرش بر دوام آن نیز تاثیرگذار است. همچنین فرش های ماشینی با کیفیت بالاتر عمر طولانی تری خواهند داشت.
ایجاد حساسیت
الیاف استفاده شده برای بافت فرش ماشینی میتواند در بعضی افراد باعث بروز حساسیت شود. البته فرش های ماشینی با کیفیت بالاتر بندرت حساسیت ایجاد میکنند.
کم ارزش شدن با گذشت زمان
برخلاف فرش دستباف که با گذشت زمان بر ارزش و درخشش آن افزود می شود فرش های ماشینی کیفیت و درخشش خود را از دست میدهند. در حقیقت این فرش ها تاریخ انقضا دارند.
فرش ماشینی یا دستباف ؛ کدام را انتخاب کنیم؟
تا اینجا در مورد ویژگیهای مختلف فرش های دستباف و ماشینی صحبت کردیم. حال که با مزایا و معایب هر کدام آشنا شدیم تصمیم داریم با یک مقایسه کلی بین فرش های دستباف و ماشینی به شما کمک کنیم انتخاب بهتری داشته باشید.
- فرش های ماشینی تنها از دور جلوه خوشایندی دارند و از نزدیک چندان چشم نواز نیستند در حالیکه فرش های دستباف از دور و نزدیک جلوه و درخشش خاصی دارند.
- با گذشت زمان درخشش و زیبایی فرش ماشینی کاسته می شود در حالیکه زیبایی و درخشش فرش دستباف با گذشت زمان افزایش می یابد.
- فرش های دستباف حساسیت زا نیستند و برای سلامتی مشکلی ایجاد نمیکنند در حالیکه با گذشت زمان پرزهای فرش ماشینی در هوا معلق شده و می توانند باعث مشکلات تنفسی شوند.
- قیمت خرید فرش دستباف از ماشینی بالاتر است اما با گذشت زمان به ارزش آن افزوده می شود. در حالیکه فرش ماشینی اینطور نیست. به طور کلی برای بودجه کم، خرید فرش ماشینی بسیار منطقی تر است.
- این امکان وجود دارد که الیاف مصنوعی به کار رفته در بافت فرش های ماشینی بر فرآیند جذب کلسیم بدن تاثیر منفی گذاشته و باعث کاهش تراکم استخوانی شود. افراد مبتلا به حساسیت های پوستی نباید به صورت مستقیم روی فرش ماشینی بخوابند. با این حال خوشبختانه انواع فرش ماشینی ضد حساسیت نیز تولید شده است که کیفیت بالایی دارد.
- فرش های ماشینی دارای طرح های متقارن نسبت به محورهای خود هستند در حالیکه فرش دستباف به دلیل خطای انسانی ممکن است دارای عدم تقارن در طرح باشد.
- طرح پشت و روی فرش دستباف یکسان است در حالیکه چنین چیزی در فرش ماشینی به چشم نمیخورد. البته در انواع نامرغوب فرش ماشینی جزییات طرحها در پشت فرش کاملا مات دیده می شوند.
- برای بافت فرش ماشینی از پشم استفاده شده درحالیکه در بیشتر موارد الیاف نایلونی در بافت فرش های ماشینی به کار گرفته شده و این نوع فرش ها دارای بافت یکسانی هستند.
- نخ های سفید پشت فرش دستباف یک سر ریشه را به سر ریشه دیگر آن وصل میکند و قابل مشاهده است. اما چنین موردی در فرش های ماشینی دیده نمیشود.
- در فرش های دستباف تفاوت رنگ جزئی وجود دارد که سبب ایجاد رگه های باریک و ضخیم در بافت آن می شود. در حالیکه چنین موردی به ندرت در فرش های ماشینی به چشم میخورد. البته فرش های دستباف با کیفیت تفاوت رنگ ندارند. بهتر است در هنگام خرید فرش دستباف به این موضوع دقت داشته باشید.
- شستشوی فرش دستباف باید به صورت کاملا تخصص انجام شود چون احتمال رنگدهی و تغییر ظاهر وجود دارد اما فرش های ماشینی به سادگی شسته شده و رنگدهی ندارند.
- اصولا بیشتر طرحهای بکار رفته در بافت فرش دستباف شلوغ و پر نقش است. در حالیکه افرادی که از دکوراسیون مدرن برای منزل خود استفاده میکنند علاقه ای به طرح های شلوغ مانند شکارگاه و ترنج ندارند. اما فرش های ماشینی در طرحهای مختلف سنتی و مدرن در بازار وجود دارند.
- ریشه های فرش دستباف بخشی از فرش محسوب می شود در حالیکه ریشه های فرش ماشینی از آن جدا است.
- اگر نگاهی به پشت فرش دستباف بیاندازید گره های نامنظم را خواهید دید در حالی که گره های فرش ماشینی کاملا منظم هستند.
جمع بندی
با توجه به تمام مواردی که در این مطلب گفته شد، به تفاوت فرش های ماشینی و دستباف پی بردیم. در نهایت با توجه به دکوراسیون منزل، سلیقه شخصی و بودجه ای که در اختیار دارید میتوانید بهترین انتخاب را داشته باشید.
